ساز پیانو درواقع مشهورترین ساز در دسته بندی سازهای صفحه کلیددار است. مکانیزم تولید صدا در پیانو به این صورت است که با فشار دادن کلاویه ها یا کلیدها، چکش هایی به حرکت درآمده و با سیم های فلزی داخل جعبه ی چوبی برخورد می کنند. این سیم ها به صفحه ای وصل می شوند که به آن صفحه ی صدا گفته می شود و باعث تقویت صدای ایجاد شده می گردد.

پیانو که در حالت امروزی و عموما هفت اکتاو دارد، بیشترین دامنه ی اکتاو بین سازهای مختلف را داراست و می تواند فرکانس هایی بین 27 تا 4186 هرتز تولید کند. درصورتیکه سازی مثل ویولن فقط می تواند 4 اکتاو تولید کند، یا چیره دست ترین خوانندگان نیز حتی کمتر از 3 اکتاو می خوانند.

تاریخچه ی پیانو

حدودا در سال 1700 میلادی، برای اولین بار پیانو توسط بارتولومئو کریستافوری و در شهر پادووای ایتالیا اختراع شد، اما تا ده سال پس از آن نیز همچنان گمنام باقی ماند، تا اینکه نویسنده ای ایتالیایی در سال 1711 یک مقاله در مورد این ساز نوشت که به آلمانی نیز ترجمه شد و مورد توجه قرار گرفت.

پیش از ساخته شدن پیانو، ساز دیگری به نام هارپسیکورد وجود داشت. تفاوت اصلی پیانو با سازهای پیش از آن این بود که، در آن سازها شدت صدای ایجاد شده از فشردن یک کلاویه، مقداری ثابت بود و به شدت ضربه ای که به کلاویه وارد می شد ربطی نداشت، اما در پیانو نوازنده می تواند با قدرت دست خود، صدای پیانو را کنترل کند، یعنی با نواختن آرام و ملایم کلاویه ها صدایی نرم تر و آرام تر و با نواختن محکم و پر قدرت، صدایی قوی تر و درشت تر ایجاد کند.

این ویژگی پیانو باعث شد که بین آهنگسازان سده ی هجدهم میلادی به سازی مطرح و محبوب تبدیل بشود. نسخه های اولیه ی پیانو هم در ظاهر و هم در صدا شبیه به هارپسیکورد بودند و به مرور زمان قیافه و صدای آنها به شکل امروزی تغییر پیدا کرد، نهایتا در میانه ی قرن نوزدهم پیانو به سازی تبدیل شد که امروزه می شناسیم.

پیانو سازی است که طیف بسیار گسترده ای از صداها را تولید می کند که بسیاری سازهای دیگر تنها قادر به تولید قسمت کوچکی از این طیف هستند، به همین علت پیانو را کامل ترین ساز موسیقی و به نوعی مادر سازها می دانند.

همانطور که در بالا نیز اشاره شد پیانوی امروزی دارای هفت اکتاو است و فرکانس هایی که تولید می کند از 20 تا 5000 متغیر می باشند، و این در حالی است که سازی مانند ویولن تنها 4 اکتاو دارد و صدای بهترین خوانندگان نیز کمتر از سه اکتاو است.

فرق پیانو با هارپسیکورد در این است که پیانو می تواند نوانس های مختلف را اجرا کند، یعنی هرچقدر فشار انگشتان نوازنده بر روی کلاویه بیشتر باشد، صدای تولید شده قوی تر و بلندتر خواهد بود، و هرچه فشار انگشتان نوازنده بر روی کلاویه ظریف تر باشد، صدای ایجاد شده ظریف تر و شعیف تر خواهد بود. نام پیانو نیز که در واقع کوتاه شده ی نام “پیانو فورته” است، از همین ویژگی نشأت می گیرد، چرا که پیانو به معنی ضعیف و فورته به معنای قوی است.

نحوه صدادهی پیانو

کلیدها یا کلاویه های پیانو از طریق مجموعه ای  از اهرم های کوچک به چکش های پیانو متصل می شوند، به این مکانیزم شامل اهرم ها و چکش ها، عملگر یا Action می گویند. این مکانیزم، مسئولیت کنترل شتاب چکش ها هنگام برخورد با سیم ها، و همچنین کنترل عکس العمل آنها پس از برخورد با سیم ها را به عهده دارد. عموما در تمام پیانوها، سر چکش ها بوسیله ی لایه از نمد یا الیاف مشابه پوشانده شده است که در کیفیت صدای ایجاد شده تاثیرگذار است. علاوه بر این، کیفیت صفحه ی صدا و بخش های دیگر نیز بر کیفیت صدای پیانو تاثیرگذار خواهند بود.

پیانو ها عموما در ظاهر به دو مدل تقسیم بندی می شوند، یکی از آنها که در فارسی معمولا پیانوی رویال گفته می شود، به شکل سه گوش و بسیار بزرگ است، سیم های این پیانو به صورت افقی در جعبه کشیده شده اند و چکش ها از پایین به سیم ها برخورد می کنند.

مدل دیگر پیانو، نوع عمودی است که در کشورهای اروپایی به آن پیانینو نیز گفته می شود به معنای پیانوی کوچک. ابعاد این پیانو کوچک تر بوده و سیم های درون این پیانو به صورت عمودی قرار می گیرند، بنابراین چکش ها از روبرو به سیم ها ضربه می زنند.

مکانیزم تولید صدا در پیانو به این شکل است که با فشردن کلید پیانو، کلید فرمان کوبش را به چکش می دهد و چکش بر روی سیم کوبیده می شود، سپس چکش به جای خود برمی گردد تا جلوی ارتعاش سیم را نگیرد. زمانی که نوازنده انگشت خود را از روی کلید بر میدارد، قطعه ی نمدی روی سیم قرار میگیرد و جلوی ادامه ی ارتعاش را می گیرد و صدا قطع می شود. سه نوع صدای زیر، بم و خیلی بم در پیانو تولید می شود که برای تولید صدای زیر، چکش بطور همزمان بر روی سه سیم هم کوک کوبیده می شود، برای تولید صدای بم بر روی دو سیم هم کوک، و برای تولید صدای خیلی بم بر روی یک سیم ضخیم کوبیده می شود.

کلیدهای پیانو

در هر اکتاو پیانو، هفت کلید سفید برای هفت نت : دو، رِ، می، فا، سل، لا، و سی وجود دارد. در بین این کلیدهای سفید کلیدهای سیاه رنگی هم وجود دارند، بجز بین نت های می و فا، و همچنین سی و دو. کلیدهای سیاه رنگ پیانو درواقع نقش نت دیز را برای کلید سفید سمت چپی، و نقش نت بمول را برای کلید سفید سمت راستی خود دارند.

 پدال‌های پیانو

پایین پیانو سه پدال قرار دارد، هرکدام از این سه پدال وظیفه ی مخصوصی به عهده دارند:

پدال سمت راست یا sustain pedal:

بطور معمول دمپر یا صدا خفه کن هایی از جنس نمد روی سیم ها قرار دارند که هنگام نواختن و ضربه به کلاویه ها، از ارتعاش صدا جلوگیری کرده و باعث می شود با رها کردن کلاویه، صدا هم قطع شود.

اما گرفتن پدال اول یا sustain pedal باعث می شود دمپرها از سیم ها جدا شوند و هنگام نواختن صدای ایجاد شده طنین بیشتری داشته و زیباتر به گوش برسد.

پدال وسط یا psostenuo pedal

پدال وسط ممکن است در پیانوهای متفاوت نقش متفاوتی داشته باشد، در مدل های گرند، این پدال نقش همان پدال سمت راست را داشته و با گرفتن آن دمپرهای تعدادی از سیم ها که کلاوی هایشان فشرده می شود، از آنها جدا می شوند.

اما در پیانوهای عمودی پدال وسط یه نمد نازک را بین سیم ها و چکش ها قرار می دهد که باعث کم شدن صدای ساز می شود، و از آن برای زمان هایی که می خواهید تمرین کنید یا به هر دلیلی ترجیح می دهید صدای پیانو بلند نباشد مناسب است.

پدال سمت چپ (soft pedal)

گرفتن این پدال چکش‌های ساز پیانو را به سیم‌ها نزدیک‌تر می‌کند و از شدت ضربات می‌کاهد و کیفیت و جنس صدا را نیز تعییر می‌دهد.

 

نت نویسی برای پیانو

برای نت نویسی پیانو دو حامل وجود دارد. یک حامل برای دست راست و حامل دیگر برای دست چپ، حامل بالا را برای دست راست و حامل پایین را برای دست چپ در نظر می گیرند. نوازنده ی پیانو باید بصورت همزمان هر دو خط را خوانده و با هر دو دست بنوازد. عموما حامل بالایی یا دست راست را با کلید سل و حامل پایین یا دست چپ را با کلید فا (فای خط چهارم) نشان می دهند. دوی وسط جدا کننده ی این دو حامل از یکدیگر است.

انواع پیانو

پیانو دیواری یا عمودی (vertical)

پیانوی دیواری نسبت به پیانوهای گرند، کوچک تر بوده و برای استفاده در منزل مناسب تر است، قیمت این پیانو هم به نسبت پیانوی گرند ارزانتر می باشد. همانطور که گفته شد در اروپا به این پیانو، پیانینو یا پیانوی کوچک نیز گفته می شود. این پیانو را با نام پیانو آپرایت  (UpRight) نیز می شناسند. سیم های این پیانو به صورت عمودی قرار گرفته اند و چکش ها از روبرو به سیم ها ضربه وارد می کنند.

 

پیانو اسپینت (spinet)

کوتاه ترین و ارزان قیمت ترین نوع پیانوهای دیواری، پیانوهای اسپینت هستند. ارتفاع این پیانو بین 90 تا 100 است و جعبه ی صدای کوچکی دارند. مکانیزم انتقال نیرو یا اکشن در این پیانوها بسیار ساده است و به همین دلیل است که قیمت نسبتا پایینی دارند. این پیانو مناسب برای نوازندگان تازه کاری است که در آغاز راه هستند و نمی دانند تا کجا می خواهند این مسیر را ادامه بدهند. فاصله بین کلاویه ها تا بالای پیانو معمولا بسیار کم و حداکثر بیست سانتی متر است.

 

پیانو کنسول (console)

این پیانوها ارتفاعی بین 100 تا 110 سانتی متر دارند. معمولا ساختاری بسیار قوی و بدنه ای بادوام دارند. در اکثر آموزشگاه ها یا مدرسه های موسیقی، از این پیانو استفاده می شود. حتی در استودیوها هم برای تمرین و نه برای ضبط، از این مدل پیانو استفاده می شود. برندهای آمریکایی این مدل پیانو بسیار زیبا هستند و معمولا روی بدنه ی آنها کارهای زیبایی انجام شده است، البته مدل های آمریکایی این پیانو در بازار ایران کمیاب هستند.

این پیانوها باتوجه به دوام خوبی که دارند، قیمت معقولی هم دارند و اگر دنبال پیانویی می گردید که برای مدت زیادی از آن استفاده کرده و مجبور به نعویض نباشید، پیانوهای کنسول انتخاب خوبی برای شما خواهند بود. ساختمان این پیانوها و بویژه کلاویه ها، محل قرارگیری نت، و دیواره های اطراف کلیدها بسیار شبیه به پیانوهای رویال یا بزرگ هستند. همانطور که در عکس ها قابل مشاهده است، فاصله ی کیبورد تا بالاترین قسمت پیانو، در پیانوهای اسپینت و کنسول با یکدیگر متفاوت است.

 

پیانو دیجیتال

همانطور که قابل حدس است، پیانوهای دیجیتال برای تولید صدا از فن آوری های دیجیتال بهره می برند، و مکانیزم تولید صدا در آنها با سایر پیانوها  که به شکل مکانیکی و با استفاده از چکش و سیم انجام می شود، کاملا متفاوت است. برای ایجاد صدای مشابه در پیانوهای دیجیتال، از تمام  نت های پیانوی آکوستیک یک نمونه یا سمپل برداشته شده است، با فشردن کلید مربوط به هر نت، نمونه صدای همان نت پخش می شود.

سپس این صداها زمانیکه نواخته می شوند بوسیله ی بلندگوهای پیانوی دیجیتال، تقویت شده و پخش می شوند. البته که این مکانیزم دیجیتال، هنوز نتوانسته است جایگزین کاملی برای مکانیزم ارتعاش سیم ها و انتشار صوت باشد، اما باتوجه به قیمت مناسب و امکانات دیجیتالی که برای نوازنده فراهم می کند، توانسته جایگاه مناسبی در بازار موسیقی پیدا کند و مخاطبین و علاقمندان مخصوص خود را دارد.

پیانوی گرند (grand)

پیانوی گراند یا پیانوی بزرگ که در فارسی به آن پیانوی رویال هم گفته می شود، بزرگترین نوع پیانو است که معمولا در اجراهای بزرگ و توسط ارکسترهای بزرگ، یا در کلیساها از آن استفاده می شود و صدایی بسیار شکوهمند و پر طنین دارد. در این پیانو سیم ها به شکل افقی قرار گرفته اند و به همین علت، سطح پیانو بسیار بزرگتر از پیانوهای دیواری است.

در زمان های گذشته مئل های دیگری از پیانوها نیز مورد استفاده قرار می گرفته اند مانند پیانوهای میزی، گنجه ای، صرافی، دو طبقه و …. اما امروزه این مدل ها دیگر رایج نیستند.

 

چگونگی نواختن ساز پیانو

برای نواختن پیانو باید با نوک انگشتان کلیدهای پیانو را فشار داد. هرچقدر فشار وارده کمتر، و ضربه آرام تر باشد صدای نولید شده ظریف تر و ملایم تر، و هرچه ضربه با فشار بیشتری باشد، صدای تولید شده قوی تر و بلندتر خواهد بود. با توجه به نت درحال نواختن ممکن است هر ده انگشت دو دست نیز بطور همزمان در حال نواختن باشند.

معرفی مجموعه آموزش آنلاین پیانو

 

 

برای دیدن مجموعه کامل آموزش پیانو مقدماتی به وبسایت آموزش آنلاین موسیقی خنیاگر مراجعه نمایید.

بهترین نوازندگان پیانو در جهان

• کارل فیلیپ امانوئل باخ
• ویلهلم باکهاوس
• لودویگ فان بتهوون
• یوهانس برامس
• ولفگانگ آمادئوس موتسارت
• والتر هندل
• کارل چرنی

بهترین نوازندگان پیانو در ایران

• زنده یاد جواد معروفی
• انوشيروان روحانی
• شهرداد روحانی
• سامان احتشامی

پیانو چگونه ایرانی شد؟

در سال 1806 و در زمان ناپلئون بناپارت، سفیر فرانسه در ایران یک پیانوی 5 اکتاوی به دربار فتحعلی شاه هدیه کرد، پیانوی 5 اکتاوی کمی کوچکتر از پیانوهای معمولی امروزی است. این پیانو نخستین پیانویی بود که به ایران قدم گذاشت و البته تا مدت های زیادی فقط برای زیبایی دکور در تالار سلطنتی قرار داشت و از آن استفاده ای نمیشد، تا سال ها بعد در سال 1873 زمانی که ناصرالدین شاه به پاریس سفر کرده بود، به یک نمایشگاه پیانو رفت و با دیدن پیانوها به یاد پیانویی افتاد که در تالار سلطنتی خاک می خورد، بلافاصله چهار دستگاه پیانو خریداری کرد که بعد از یکی دو ماه به ایران رسیدند. در ایران هیچ نوازنده ای قادر نبود پیانو بنوازد تا اینکه سرورالملک رئیس گروه موسیقی دربار که خود نوازنده ی سنتور بود، همت کرد و با توجه به شباهت های پیانو و سنتور، دست به کار تغییر کوک و ایرانیزه کردن این ساز کرد. با این حساب می توان سرورالملک را نخستین نوازنده ی پیانو در ایران دانست. گفته می شود که او برای مدتی به دختر ناصرالدین شاه نیز پیانو درس می داده است.

پس از ورود لومر فرانسوی برای سرپرستی موسیقی نظام به ایران، سازهای غربی از جمله پیانو کم کم وارد ایران شدند و لومر کسی بود که اولین بار آهنگ های محلی و فولکلور ایرانی را برای نواختن با پیانو تنظیم و سپس اجرا کرد. لومر و شاگردانش از جمله محمود مفخم، غلامرضا مین باشیان و معتمدالدوله یحیائیان، را به عنوان پیشروان پیانو نوازی در ایران می شناسند. لومر به همراه سالار معزز آغاز به آموزش رسمی پیانو در ایران نمودند، سالار معزز خود معلم موسیقی و سلفژ بود و در گروه موسیقی نظامی درس می داد، خود او نیز پیشتر شاگرد کورساکوف بود. در همان زمان اتودهای پیانو و البته بقیه ی سایزها از جمله ویلون وارد ایران شدند و در اختیار موسیقیدانان و نوازندگان قرار گرفتند، و بعدتر که گروه های موسیقی سنتی شکل گرفتند شروع به استفاده از پیانو در موسیقی خود کردند. پیانو نخستین بار توسط درویش خان، موسیقی دان برجسته، وارد ارکستر انجمن ملی شد و توسط مشیر همایون شهردار نواخته شد.

در طول چند سال، پیانو رواج بیشتری در بین ایرانیان پیدا کرد و مورد توجه قرار گرفت، تا جاییکه درخواست کلاس های آموزشی برای این ساز هم افزایش پیدا کرد و نوازندگان پیانوی چیره دستی در ایران تربیت شدند که تعدادی از آنها به درجات بالایی رسیدند، در بین نوازندگان پیانوی بین المللی می توان به نام هایی مانند رافی پتروسیان، گیتی امیرخسروی، تانیا آشوت هارتونیان، امانوئل ملیک اصلانیان، نوین افروز و پری برکشلی اشاره کرد.

پیانوی ایرانی هم مسیر پیشرفت را طی کرد و چهره هایی به یاد ماندنی تربیت نمود. پس از مشیر همایون شهردار، مرتضی محجوبی را می توان یکی از مشهوترین چهره های پیانو نوازی نامید، پس از وی، جواد معروفی نیز از اثرگذار ترین پیانو نوازان ایرانی محسوب می شود.

مرتضی محجوبی دلبستگی بیشتری به موسیقی سنتی داشت و توانست گمنام ترین نغمه های سنتی و محلی را با پیانو اجرا و زند کند. محجوبی در نوازندگی خود بسیار از سنتور نوازی حبیب سماعی الهام می گرفت و خیلی از موسیقی دانان ساز حبیب را مستتر در نوازندگی محجوبی می دانند. محجوبی کوک های متنوعی را برای دستگاه های مختلف و آوازهای متفاوت به کار می گرفت.

محجوبی بی تردید پدر پیانوی کلاسیک ایرانی است و حدود 2 هزار شاگرد تربیت کرده است که تعداد انگشت شماری از آنان به شکل حرفه ای موسیقی را ادامه دادند. به عنوان نمونه می توان به آذرمیدخت ملک‌منصور (رکنی)، منوچهر صانعی، توراندخت صانعی، فخری ملک پور و فرهاد معتمد اشاره کرد.

جواد معروفی اما بیشتر به نوآوری در موسیقی سنتی شهرت دارد. او در مکتب علینقی وزیری تربیت یافته بود که موسیقی امروزی ایران مدیون تلاش و خلاقیت اوست. پدر او، موسی معروفی هم یکی از ردیف شناسان به نام موسیقی ایرانی بود که مشغول تدریس تار در مدرسه وزیری بود.

جواد معروفی ایتدا در مکتب پدرش شاگردی کرده و پس از آشنایی با اصول اولیه ی موسیقی وارد مدرسه ی وزیری شد و در زمان کوتاهی شاگرد خانم خاراتیان شد، که معلم برجسته پیانو بود و شروع به یادگیری پیانوی کلاسیک اروپایی کرد. در سال های جوانی به شکل حرفه ای به نوازندگی پیانو مشغول شد و با تلاش و پشتکار، و صرف تمام وقت و انرژی خود مشغول به بهبود فرهنگ پیانوی ایرانی و خلاقیت و ابداع در نواختن پیانوی ایرانی شد.

بعدها، هنرمندانی مانند فریبرز لاچینی و انوشیروان روحانی پیانو را به شیوه هایی نزدیک تر به سبک پاپ ادامه دادند و توانستند آثار درخشانی خلق کنند.

پیانو یک ساز بسیار گسترده است و تنوع تکنیک ها و توانایی ای آن، پیانو را به سازی تبدیل کرده است که قابلیت انطباق با سبک های موسیقی مختلفی را داشته باشد. موسیقی ایرانی هم جزوی از همین دسته بندی ها بوده و هست.

لینک مقاله اصلی در سایت گوش نوازان :: دانلود پکیج آموزش پیانو از صفر تا صد بصورت مجازی و تصویری